पूर्वीचे कार्य : - ‘पेशवे दफ्तर’ या इतिहास सागरातील निवडक पत्रांचे नऊ खंड संस्थेने १९०२ ते १९१२ या वर्षात छापून प्रसिद्ध केले. न्या. रानडे यांच्या प्रस्तावनेचा दहावा खंड आहे. उत्कृष्ट संदर्भमूल्य असलेले ‘मराठी ग्रंथनिर्मितीची वाटचाल’ हे पुस्तक संस्थेने १९७४ साली प्रसिद्ध केले.
- अलीकडे संस्थेने तीन मोठे प्रकल्प हाती घेतले असून त्यावर काम चालू आहे. ते प्रकल्प असे – ‘Socio-Administrative Study of the Peshva Era with Special Reference to Peshva Diaries in Maharashtra Granthottjek Sanstha’ असा प्रोजेक्ट संस्थेने ‘इंडियन कौन्सिल ऑफ हिस्टॉरिकल रिसर्च,’ नवी दिल्ली यांना पाठवला होता. तो मंजूर झाला असून त्यावर काम चालू आहे. प्रोजेक्टचा खर्च कौन्सिलकडून मिळत आहे. ‘सेंटर फॉर इंटरनेट अँड सोसायटी’ ही बंगळुरूस्थित संस्था प्रादेशिक भाषांतून विकिपिडीया सूरू करत आहे. मरीठी विकिपिडीयासाठी संस्थेने एक हजार ग्रंथ देण्याचा करार केला असून त्यासंदर्भात काम चालू आहे.
- कोशांचा कोश : मराठी कोशवाङमय खूपच समृद्ध होत चालले आहे. सातत्याने नव्या कोशांची भर पडत आहे. अभ्यासकांना संदर्भ वाङमय म्हणून कोश अत्यंत उपयुक्त असात. परंतु कोणत्या विषयावर कोश अस्तित्वात आहेत याची कल्पना सर्वांना असतेच असे नाही. हे लक्षात घेऊन संस्थेने ‘कोशांचा कोश’ तयार करण्याची योजना आखून ती कार्यान्वित केली आहे. या कोशात ज्या कोशांची नोंद करावयाची त्याचे लेखक/संपादक, प्रकाशक, प्रकाशन वर्ष, आवृत्ती, मूल्य, हा कोश कोणत्या ग्रंथालयात उपलब्ध आहे ही माहिती तर असणारच आहे, पण त्याच बरोबर त्या त्या कोशात असलेल्या माहितीचा सारांशही देण्यात येत आहे. शब्दकोश आणि ज्ञानकोश असे कोशांचे दोन प्रकार आहेत. संस्था तयार करीत असलेला कोश हा या दोहोंपेक्षा वेगळाच आहे.
- न्या. महादेव गोविंद रानडे अध्यासन : एकोणिसाव्या शतकात थंड गोळा होऊन पडलेल्या समाजाला ज्यांनी नवचैतन्य दिले त्या न्या. रानडे यांचे कार्य़ अफट आहे. त्यांचे पहाडासारखे व्यक्तिमत्व आणि कार्य लक्षात घेता त्याची दखलही तितक्याच तोलामोलाने घेणे आवश्यक होते. त्या दृष्टीने अध्यासन स्थापना हाच संस्थेला योग्य मार्ग वाटला. विद्वान आणि अभ्यासक यांना रानडे यांची ओळख पटली आहे. परंतु समाजाच्या सर्वच थरात ते ओळखीचे वाटले पाहिजेत हा अध्यासनाचा ध्यास असेल. व्यक्ती आणि कार्य यांविषयी संशोधन करून माहिती गोळा करणे, त्यावर आधारित बहुखंडीय ग्रंथ प्रकाशित करणे, लघुपट तयार करणे अशा विविध कार्यंचा त्यात समावेश असेल.
- दक्षिणा भवन: वनाझ कंपनीचे पूर्वीचे मालक कै. सं. कै. खांडेकर यांनी जिल्हाधिकारी, पुणे यांच्यामार्फत संस्थेस १०००० चौरस फूट जमीन देणगी म्हणून दिली आहे. पुण्यात पौड रस्त्यावर चांदणी चौकाजवळ वेदभवनच्या शेजारी ही जमीन आहे. त्यावर ‘दक्षिणाभवन’ ही वास्तू उभारण्याची योजना तयार आहे. भवनाची प्रतिकृतीही तयार करून घेतली आहे. संस्थेचे कार्यालय, सभागृह, ग्रंथालय, वाचनालय, अभ्यासिका, पुण्याबाहेरील पाहुण्यांची राहण्याची सोय, अशी विविध दालनं त्यात योजली आहेत. वास्तूच्या आराखड्याप्रमाणे पाहता खर्चाचा आकडा कोटींच्या घरात जाईल, असा अंदाज आहे.
- सिंहावलोकन व्याख्यानमाला: दरवर्षी मार्च महिन्यात बी.ए. व एम. ए. च्या विद्यार्थ्यांसाठी ‘सिंहावलोकन व्याख्यानमाला’ सुरू करायची आहे. विद्यार्थ्यांबरोबरच मराठीचे सर्व चाहते व अभ्यासक यांना ही व्याख्याने खुली असतील. अभ्यासक्रमाशी निगडित अशा या व्याख्यानांचा इतरेजनांनाही अभ्यास व जिज्ञासापूर्ती या दृष्टीने लाभ होऊ शकेल.
- भाषा शुद्धी मोहीम: वृत्तपत्रे, रस्त्यांवरील पाट्या अशा सार्वजनिक ठिकाणी अशुद्ध भाषेचा वापर टाळण्यासाठी भाषाशुद्धी मोहीम राबविण्याचे ठरविले आहे.
- वाचक स्पर्धा: चांगले ग्रंथ कोणते हे पारखणं आणि त्यांचं चिकित्सक परीक्षण करणं ही क्षमता मराठी माणसात वाढीस लावण्याच्या दृष्टीने वाचक स्पर्धा घेण्यात येणार आहे.
- कागदपत्रांचे जतन: संस्थेजवळील जुन्या ऐतिहासिक महत्त्वाच्या कागदपत्रांचे जतन करण्याच्या दृष्टीने लॅमिनेशन करायचे आहे. काही कागदपत्रांचे लॅमिनेशन करून झाल्यावर अर्थसाहाय्याअभावी सदर योजना अर्धवट पडून आहे.
- आस्थापना: कार्यालयीन कामकाजाची वेळ वाढवून सेवकांची संख्याही वाढवणे, विद्यमान सेवकांना वेतनवाढ देणे.
- पारितोषिके: ग्रंथपारितोषिकांची रक्कम वाढवणे.
- निधीच्या प्रतिक्षेतील योजना: ‘आदिवासी बोली जतन करणे’ या प्रकल्पाची रूपरेषा तयार आहे. परंतु निधीअभावी योजना प्रत्यक्षात येऊ शकली नाही. सुमारे दीड लाख रूपये खर्च येईल असा प्राथमिक अंदाज आहे.